U novembru 2018. navršilo se 100 godina od prisajedinjenja Vojvodine Srbiji, sigurno jednog od najznačajnijih događaja u istoriji ovih prostora. Agencija PAROLA dobila je priliku da se priključi obeležavanju ovog datuma i naš izbor je pao na manje poznate junake, koji su svojim delima dali izuzetan doprinos borbi za slobodu u Prvom svetskom ratu i nacionalnom ujedinjenju Srba sa dve strane Save i Dunava.

Tragajući za najlepšim, a manje poznatim pričama, veliku pomoć pronašli smo u knjizi Milana Bogojevića „Male priče Velikog rata“. Ovaj zanimljivi, višestruko talentovani pisac stavio nam je na raspolaganje svoj izbor dramatičnih, herojskih, često i tragičnih sudbina, koje su obeležile Prvi svetski rat u Srbiji i koje zaslužuju da se nađu u svakoj enciklopediji o najvećem sukobu koji je vođen u dotadašnjoj istoriji čovečanstva.

Na osnovu ove ideje, a u sjajnom rešenju Marije Kalabić, u Dunavskoj ulici u Novom Sadu iznikle su se stranice džinovske knjige. Unutar njenih korica predstavljeni su mali-veliki junaci naše istorije: Momčilo Gavrić, najmlađi vojnik Prvog svetskog rata, koji je, pošto mu je pobijena čitava porodica, sa 8 godina uzeo pušku u ruku i prošao sve najslavnije bitke Velikog rata; Dragutin Matić, borac-osmatrač sa čuvene fotografije „Oko sokolovo“; Dragoljub Jeličić, dečak-borac o čijoj hrabrosti je pisao Arčibald Rajs; Vasilija Vukotić, ćerka serdar Janka Vukotića, koja je kao dobrovoljac stupila u srpsku vojsku, jer proslavljeni vojskovođa sa Mojkovca nije imao doraslog sina koji bi ga nasledio u odbrani srpstva; Antonija Javornik, dobrovoljac iz Slovenije, trubač Ahmed Ademović iz Leskovca i drugi.

Drugi deo izložbe posvećen je Velikoj narodnoj skupštini koja je 25. novembra 1918. odlučila o prisajedinjenju Vojvodine Kraljevini Srbije. Tačnije jednom njenom delu, koji je svrstava u neobičnije događaje tog vremena. Naime, među preko 700 učesnika skupštine, predstavnika različitih naroda i gradova u Vojvodini, našlo se i 7 žena. Žene koje odlučuju o sudbinskim političkim pitanjima, u vreme kad je opšte pravo glasa još bilo daleko civilizacijsko pitanje – predstavljale su nemalo iznenađenje.

Zato je u Novom Sadu prikazano 7 priča o ovih 7 neobičnih žena. Najpoznatija među njima bila je Milica Tomić, između ostalog i zbog svog porodičnog okruženja. Milica je bila ćerka srpskog prvaka Svetozara Miletića i supruga jednog od vođa pokreta za prisajedinjenje Jaše Tomića. Iz Subotice su stigle Mara Đorđević Malagurski, Manda Sudarević i Olga Stanković, Katica Rajčić i Anastazija Manojlović, a iz Pančeva Marija Mara Jovanović. Iako iz različitih sredina i sa različitim životnim pričama, zajednička im je bila borba za bolji položaj žena i veliko humanitarno angažovanje u gradovima u kojima su živele.

Izložba u Dunavskoj naišla je na nepodeljene simpatije. Iz razgovora sa posetiocima saznali smo da su mnogi naišli na njima nepoznate detalje i junake Velikog rata i da je, eto, trebalo sačekati proslavu stogodišnjice da bi se oni učinili dostupnim našoj široj javnosti.